یکی از رایج ترین معرف‌‌ها در آزمایشگاه های تشخیص طبی آب می باشد به همین علت سنجش کیفیت آب زمان انجام عملیات الزامی است.
عدم توجه به کیفیت آب در آزمایشگاه می‌تواند سبب نتایج غلط، واکنشگرهای آلوده و حتی آسیب تجهیزات شود. به عنوان یک کاربر آزمایشگاهی امکان دارد از گرید آب مورد استفاده برای آماده سازی ریجنت‌ها در آزمایشگاه آشنا باشید. حین انجام کار با حیوانات در آزمایشگاه آبی را برای آن ها تهیه کنید که عاری از پاتوژن های بیماری زا باشد.
به چه دلیل کیفیت آب مورد استفاده در آزمایشگاه حائز اهمیت است؟
زیرا بیشتر مواد را می‌توان به نسبت‌های مختلفی در آن حل کرد درحالیکه این ویژگی برای بسیاری از حلال‌ها وجود ندارد. این کاربه علت پیوندهای هیدروژنی و قطبیت منحصر به فرد مولکول آب می باشد.
به همین علت، کیفیت آب در آزمایشگاه حائز اهمیت است زیرا هرجا که به آب نیاز باشد، واکنش‌پذیری آن باید در نظر گرفته شود. آب به آسانی توسط گازها، بخارها، جامدات شیمیایی و یون‌هایی که در ظروف نگهداری و لوله ها وجود دارند، آلوده می‌شود. آلاینده‌ها ممکن است شامل سیلیس و سدیم ، یون‌های موجود در لوله انتقال آب، اندوتوکسین‌ها و گونه های میکروبی باشند.
برای پرهیز از خطر آلودگی و اطمینان پیداکردن از کیفیت آب مورد استفاده در آزمایشگاه، سیستم‌های آزمایشگاهی متمرکز بر تصفیه آب باید به روشی طراحی شوند که دارای گرید مناسب آب برای هر کاربرد را ارائه کنند.
انواع آب مورد استفاده در آزمایشگاه
۱. مقاومت
مقاومت آب عبارت است از گرایش آبِ بدون یون جهت مقاومت در برابر رسانایی الکتریسیته و واحد اندازه گيري آن MΩ/cm است. دو مقدار معلوم و مشخص در مقاومت آب، دما و میزان یون‌های موجود در آب هستند. هرچه مقداریون موجود درآب بیشتر باشد میزان مقاومت نمونه‌ی آب کمترمی شود. قابل ذکراست که مقاومت الکتریکی آب به ترکیبات اصلی موجود در آلاینده‌های بیولوژیکی پیوند ندارد.
حداکثر مقدار تعیین شده جهت مقاومت آب (MΩ/cm) 18/2 در ۲۵ درجه سانتی‌گراد می باشد.
۲.رسانایی
گرایش آبِ حایز یون جهت هدایت الکتریسیته است. واحد سنجش زیمنس S یا μS/cm است. هرچه یون‌های بیشتری در آب وجود داشته باشد، میزان هدایت بیشتر است. سنجش رسانایی بیشتر برای آب تغذیه و یا آب شرب انجام می‌شود.میزان رسانایی تابع تغییرات دما است.
برای میزان سنجش خلوص آب اندازه گیری آلودگی یونی مکفی نیست بساکه آلاینده‌های دیگری مثل عوامل میکروبی واصلی نیز باید مورد جستجو قرار گیرند.
برای مثال زوال (ppb ) 1000 ساکارز در آب خالص دگرگونی در مقاومت آب ایجاد نخواهد کرد. ممکن است نتایج بعضی از آزمایشات را مختل کند.
در مقابل امکان دارد بعضی یون‌ها مقاومت آب را پایین بیاورند ، اما وجودآن‌ها در آب نشان دهنده کیفیت پایین آب نمی باشد.
۳. کل کربن آلی
پارامتر بعدی برای ملاحضه آب مورد بهره گیری در آزمایشگاه‌ها، کل کربن اصلی TOC است. TOC در واقع میزان کل کربن اصلی حاضردر یک نمونه آب را نمایش می‌دهد. میزان TOC بالا در یک نمونه آب نشان دهنده وجود آلودگی باکتریایی و مواد بیولوژیکی تفکیک شده در آب است. واحد اندازه‌گیری کل کربن اصلی ، ppm یا ppb است. کل کربن آلی آب با پاکی زیاد باید در حدود (ppb) ۵-۱ باشد.
۴. آلاینده‌های میکروبی
شناخت آلاینده‌های میکروبی آب با بهره گیری از پلیت‌ها و کشت نمونه‌ی آب یکی از کاربردهای اندازه گیری وضعیت آب مورد استفاده در آزمایشگاه است. محدودیت‌های همچنین شیوه هایی را باید در نظر گرفت برای مثال حین استفاده از پلیت ها امکان دارد تعداد موجودات زنده به طور دقیق مشخص نشود. در این روش‌ها محصولات غیر اصلی میکروبی و میکروب‌های غیرفعال نیز محاسبه نمی‌شوند.
در چنین آزمایش هایی از نمونه های واحد استفاده می‌کنند که بخشی از آب مورد نظر است. ممکن است بازنمایی کافی از کیفیت میکروبی سیستم را ارائه ندهد. آلودگی آب تا حد زیادی به مکان آب، حجم نمونه و چگونگی نمونه‌برداری آن بستگی دارد.
۵. اندوتوکسین
بعد از مرگ سلول باکتریایی، اندوتوکسین تراوش می‌شود. اندوتوکسین‌ها مولکول‌های لیپوپلی‌ساکارید هستند هم چنین اندازه‌گیری اندوتوکسین‌ها در انتخاب خلوص آب مورد استفاده در آزمایشگاه الزامی است نمونه‌ی حاوی این مواد به آسانی می‌تواند موجب آلودگی تجهیزات آزمایشگاهی شود.
آزمایش اندوتوکسین می‌تواند نشانگر خوبی از باکتری‌های گرم منفی و محصولات جانبی میکروبی و همچنین بسیاری ازجلبک‌ها وقارچ‌ها باشد. آزمایش LAL [1] یک روش سریع و موثر برای آزمایش اندوتوکسین می باشد و برای شیوه های حساس توصیه می‌شود.
سطوح اندوتوکسین با مقیاس Eu / ml اندوتوکسین در میلی لیتر حساب می‌شود و سطوح کمتر از ۲۵ و نسبتا زیر (Eu / ml ) 2 الی ۵ را می‌توان نشانه آب با کیفیت دانست.
قابل ذکر است که اغلب فعالیت‌های آزمایشگاهی نیازی به آب تهی از اندوتوکسین ندارند و در صورت نیاز به طور کلی برای این منظور تولید یا تهیه می‌شوند.
چرا گرید آب مورد استفاده در آزمایشگاه مهم دارد؟
آب با گرید ریجنت (RGW) [2] آبی است که برای بهره گیری در یک شیوه مشخص آزمایشگاهی مناسب است به طوری که در دقت و درستی نتیجه آزمایش تداخلی ایجاد نمی‌کند.
نوع فراوری آب
نوع فراوری آب (به عنوان مثال تقطیر) چگونگی آب مورد نیاز را به مقدار کافی معلوم نمی‌کند. پارامترهای کمی پیوسته با تعریف کیفیت آب در بین سازمان‌های استاندارد مختلف، متفاوت است و به طور مداوم درحال تغییر است.
از آنجایی که آب مورد استفاده در ازمایشگاه برای دسته گسترده‌ای از کاربردها آماده می‌شود، ممکن است پارامترهای تعیین شده نیز در آخر با الزامات تعیین شده توسط یک آزمایشگاه مطابقت داده شده و مجددا تغییر کنند. آب‌های خالص بیشتر به عنوان “ نوع I” یا آب فوق خالص، نوع II و نوع III (درجه خلوص پایین تر) توصیف می‌شوند.
سازمان‌های مختلفی از جمله انجمن مواد و آزمون آمریکا ASTM،سازمان بین‌المللی استاندارد ISO و موسسه استانداردهای آزمایشگاهی و بالینی (CLSI) تعاریف و پارامترهایی را برای آب خالص تعیین کرده‌اند. به طور مثال:
انجمن آزمون و مواد آمریکا فرایند مورد استفاده در تولید آب خالص آزمایشگاهی را نیز تعریف می‌کند.
ایجاد اتحاد و هم بستگی میان این پارامترهای مختلف، می تواند برای خوانندگان و شنوندگان این مطلب و کاربران آزمایشگاهی که به دنبال یک آب با درجه خلوص مناسب و مفید برای کاربرد خاص خود هستند کمی سخت به نظر برسد.
جمع‌بندی
نوع و درجه خلوص آب مورد استفاده در آزمایشگاه تشخیص طبی با تحقیق و آزمایش انجام شده توسط محقق در ارتباط است. برای برآورده کردن نیازهای مختلف محققین، آزمایشگاه‌ها باید واحد تصفیه آب مناسب داشته باشد. ازمایشگاه های تشخیص طبی باید آب با درجه خلوص مناسبی را انتخاب نمایند. هنگام انتخاب سیستم تصفیه آب آزمایشگاه، در نظر گرفتن کیفیت آب مورد نیاز و حجم مورد نیاز بسیار ضروری است. از دیگر عوامل مهمی در نظر گرفتن هزینه سیستم فراوری آب، راحتی استفاده و فضای ذخیره سازی می‌باشد. شرکت آبکو تولید کننده انواع دستگاه تصفیه آب در صنایع مختلف می باشد.
