فاضلاب، شاخص ها و انواع روش های تصفیه آن

فاضلاب یک مجموعه از بازمانده‌ها و دورریزی‌های عمدتاً مایع است. این بازمانده‌ها شامل آب کثیف، فضولات، ضایعات آلاینده، مواد شیمیایی و دیگر مواد آلی و غیر آلی هستند. فاضلاب ها به منظور جلوگیری از آلودگی محیط زیست و بهبود کیفیت آب باید به منابع مختلفی مانند تصفیه خانه ها، سیستم های لجن کشی و سیستم های بازیافت هدایت شوند.

پساب در حقیقت یک مشکل جدی برای محیط زیست است. زیرا آلودگی و اثرات منفی آن بر روی منابع آب، خاک و هوا بسیار قابل توجه است. فاضلاب حاوی انواع مختلفی از آلاینده ها است که می تواند به سلامتی انسان ها و حیوانات مضر باشد. به عنوان مثال، پساب های صنعتی ممکن است شامل مواد شیمیایی سمی باشد که می تواند آب های زیرزمینی و رودخانه ها را آلوده کند. همچنین، فاضلاب های شهری و مسکونی ممکن است حاوی باکتری ها و ویروس های بیماری زا باشد که منابع آب شرب را آلوده می کند. بنابراین، به منظور حفظ محیط زیست و حفاظت از سلامتی عمومی، باید روش های مناسب جمع آوری، پالایش و بازیافت فاضلاب را اجرا کرد.

فاضلاب چیست؟

پساب به مجموعه‌ای از آب‌هایی گفته می‌شود که در محیط‌های مسکونی، تجاری، صنعتی، کشاورزی و غیره مصرف شده و حاوی مواد آلاینده می‌باشند. پساب یا فاضلاب به دلیل وجود آلاینده‌ها دچار تغییر رنگ و بو و شاخص‌های کیفی می‌ شوند. به فاضلاب اصطلاحا پساب، چرک‌آب، گندآب یا فاضلاب گفته میشود.

سیستم های جمع آوری فاضلاب برای مقابله با آلاینده های خطرناکی که در بخش های صنعتی و بهداشتی تولید می شوند و بر سلامت طبیعت تاثیر منفی دارند، طراحی شده اند. این سیستم ها قادرند فاضلاب و آب خاکستری و سیاه را از منابع مختلف جمع آوری کرده و با استفاده از روش های مختلف، آنها را تصفیه کنند. این تصفیه می تواند به صورت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی انجام شود. اهداف اصلی این سیستم ها، حفاظت از محیط زیست و حفظ سلامت جامعه هستند. با استفاده از خلاقیت در طراحی و عملکرد این سیستم ها، می توان بهبودهایی در فرآیند تصفیه فاضلاب دست یافت و به سلامت زیستی و اقتصادی جامعه کمک کرد.

در برخی موارد، فرآیند تصفیه پساب ها انجام نمی شود و آنها در گند انبارهای بزرگ جمع آوری می شوند و به تدریج توسط طبیعت جذب می شوند. نیاز به تصفیه یا عدم آن بستگی به نوع پساب و مواد آلاینده و شاخص های کیفی آن دارد و بر اساس این موارد، سازمان حفاظت از محیط زیست دستورالعمل های خاصی ارائه کرده است.

انواع پساب

یکی از فاکتورهای مهم و اساسی برای تعیین روش تصفیه فاضلاب، بررسی نوع آن می باشد. فاضلاب ها در جهان امروز به چند گروه تقسیم می شوند که شامل موارد زیر است:

فاضلاب بهداشتی یا انسانی

پساب ها، به مجموعه فاضلاب تولید شده در محیط های مسکونی، اداری و تجاری در بخش های مختلف اشاره دارد. این بخش ها شامل سرویس های بهداشتی، حمام، آشپزخانه و شستشوی ظروف و لباس میشوند. این پساب ها به عنوان فاضلاب بهداشتی یا انسانی نیز شناخته می شوند.

تعیین کیفیت فاضلاب بهداشتی یک فرایند پیچیده است که بر اساس فاکتورها و عوامل متعددی انجام می‌شود. در این فرایند، مقدار مواد آلی، فلزات سنگین، مواد جامد معلق و سایر عوامل بهداشتی در نظر گرفته می‌شوند. مقدار بالا یا پایین بودن این عوامل بر کیفیت فاضلاب و پساب‌های بهداشتی تأثیر دارد. به منظور استاندارد شدن پساب‌ها قبل از ورود به طبیعت، روش‌های مختلفی برای تصفیه پساب استفاده می‌شود. گروه صنعتی آبکو، تولید کننده پکیج‌ های تصفیه فاضلاب می باشد.

فاضلاب بیمارستانی

فاضلاب بیمارستانی حاوی حجم بسیار بالایی از مواد دارویی، خون و چربی جمع آوری شده از بخش های مختلف بیمارستان ها و واحدهای درمانی می باشند. این حجم بالای مواد معمولا به دلیل فرایند های درمانی و جراحی های صورت گرفته در این مراکز ایجاد می شود. پساب بیمارستانی باید به طور صحیح مدیریت شود تا از تاثیرات زیانبار آن بر محیط زیست و سلامت عمومی جلوگیری شود. برخی از روش های مدیریت فاضلاب بیمارستانی شامل تصفیه و ضد عفونی کردن قبل از دفع، بازیافت مواد مورد استفاده و استفاده از فناوری های پیشرفته مانند سیستم های جداسازی و تصفیه آب می باشند. این اقدامات مهم به منظور حفظ محیط زیست و کاهش اثرات منفی بر سلامت عمومی بسیار ضروری است.

فاضلاب صنعتی

فاضلاب صنعتی، مانند نامش نشان می‌دهد، در بخش‌های صنعتی و کارخانجات، پالایشگاه‌ها و … تولید می‌شوند. این نوع فاضلاب شامل مواد آلی و غیرآلی و شیمیایی به مقدار زیادی می باشد. این فاضلاب‌ها معمولاً حاوی مواد آلوده و زایدی هستند که اگر به طور صحیح پالایش و دفع نشوند، می‌توانند به آب‌های زیرزمینی و سطحی و همچنین به محیط زیست و حیات جانوران و گیاهان آسیب بزنند. بنابراین، مدیریت مناسب فاضلاب صنعتی بسیار اهمیت دارد و باید روش‌های مناسبی برای پالایش و دفع آن به کار گرفت.

پساب کشاوزری

پساب کشاورزی به آب هایی گفته می شود که پس از آبیاری زمین های کشاورزی، گلخانه ها و باغ ها خارج می شوند. این آب ها حاوی انواع کود و آفت کش هستند.

این پساب در طول فرآیند کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی و گلخانه ای تولید می‌شود. این فاضلاب حاوی انواع مختلفی از مواد آلاینده است که در صورت رفتن به منابع آب طبیعی، به شدت به محیط زیست آسیب خواهد رساند. از جمله مواد آلاینده‌ای که در این پساب وجود دارد، می‌توان به مواد شیمیایی مصرفی در فرآیند کشاورزی، سموم آفت‌کش، کودهای شیمیایی، آب‌های زاید از آبیاری و آب‌های شستشوی ماشین‌آلات و تجهیزات مورد استفاده اشاره کرد.

بنابراین، کنترل و مدیریت مناسب پساب کشاورزی ضروری است تا به حفظ محیط زیست و  حفظ منابع آب کمک شود. شرکت صنعتی آبکو تولید کننده دستگاه تصفیه آب گلخانه ای و کشاورزی می باشد. دستگاه تصفیه آب گلخانه ای آبکو به منظور تصفیه فاضلاب گلخانه ای و کشاورزی طراحی و توسعه داده شده است.  با استفاده از دستگاه تصفیه آب گلخانه ای، می توان میزان مصرف آب در گلخانه ها را به حداقل رساند و همچنین به حفظ محیط زیست کمک کرد. در کل، دستگاه تصفیه آب گلخانه ای یک راهکار عالی و پایدار برای مدیریت منابع آب در گلخانه ها است.

پساب شهری

مجموعه آب‌هایی که از شستشوی سطوح، آب‌باران و سایر منابع مشابه جمع‌آوری می‌شوند و روی خیابان‌ها جاری می‌شوند، به عنوان فاضلاب شهری شناخته می‌شوند. این نوع فاضلاب‌ها حاوی مواد آلاینده کمتری نسبت به فاضلاب‌های صنعتی و بیمارستانی هستند.

شاخص های فاضلاب چیست؟

فاضلاب یکی از منبع های اصلی آلودگی های محیطی است که دارای منشا های مختلفی نظیر خانه ها، صنایع و کشاورزی می باشد. با توجه به منبع تولید، نوع آلاینده ها در پساب ها متفاوت است. برای تصفیه این پساب ها، ابتدا نوع آلاینده ها و شاخص های کیفی و کمی مختلف آنها بررسی می شود. در مورد پساب های بهداشتی و صنعتی، شاخص های کیفی مهم عبارتند از:

• BOD (Biological Oxygen Demand): مصرف اکسیژن بیولوژیکی

این شاخص نشان می دهد چه میزان از اکسیژن برای تصفیه پساب نیاز است. این مقدار بر اساس میزان آلودگی آب با ازت و فسفر و میزان رشد جلبک ها و باکتری ها تعیین می شود.

• COD (Chemical Oxygen Demand) مصرف اکسیژن شیمیایی

به مقدار اکسیژنی که لازم است در پساب ها موجود باشد تا تمام مواد شیمیایی موجود در آنها اکسید شوند COD گفته می شود. این مقدار بر اساس میزان مواد آلی و غیر آلی در پساب تعیین می شود. این شاخص در حالت استاندارد در بازه 300 تا 750 میلی گرم بر لیتر می باشد و به مقدار اکسیژن مورد نیاز برای انجام عمل اکسیداسیون در پساب ها گفته میشود.

• TP مقدار کل فسفر موجود در فاضلاب

مقدار کل فسفر موجود در پساب ها در بازه 9 تا 5 میلی گرم بر لیتر متغییر است. این فاکتور در حالت معمول 7 میلی گرم بر لیتر می باشد.

• TSS: مجموع مقدار مواد معلق در فاضلاب

این شاخص نشان می دهد چه میزان از مواد جامد در پساب وجود دارد که باید از آب جدا شود. مواد جامد معلق می توانند شامل ذرات ریز، رنگ ها و مواد آلی باشند.

• TOC  مقدار کل کربن موجود در فاضلاب

فاکتور TOC با BOD و COD هیچ ارتباطی ندارد. در حالت استاندارد این شاخص باید در بازه 80 تا 290 میلی گرم بر لیتر باشد که حالت معمول آن 150 میلی گرم بر لیتر است.

• TN مقدار کل نیتروژن در پساب ها

مقدار کل نیتروژن در پساب در بازه 25 تا 90 قرار می گیرد و در حالت معمول 45 میلی گرم بر لیتر است.

• TDS مقدار کل مواد آلی و غیر آلی در پساب

فاکتور TDS باید در بازه 830 تا 230 میلی گرم بر لیتر باشد که البته در حالت معمول 500 است.

• PH درصد اسیدی یا قلیایی بودن فاضلاب

این شاخص نشان می دهد آیا پساب اسیدی، بازی یا خنثی است. pH متاثر از مواد معدنی موجود در پساب است و بر روی فرایندهای تصفیه تأثیر می گذارد. در حالت استاندارد بهتر است شاخص PH مقدار 7 یعنی خنثی داشته باشد.

تحلیل شاخص های موجود و مقادیر آنها در پساب ها می تواند به ما در تصمیم گیری در مورد روش های تصفیه و دفع پساب ها کمک کند. علاوه بر این، این شاخص ها قابل استفاده در ارزیابی کیفیت آب و تأثیر آن بر محیط زیست هستند.

انواع روش های تصفیه فاضلاب چیست؟

با توجه به نوع آلاینده‌ها و با بررسی و اندازه‌گیری شاخص‌های کیفی فاضلاب، از روش‌های مختلفی برای تصفیه و بهبود کیفیت پساب‌ها استفاده می‌شود. در حالت کلی، هیچ یک از این روش‌ها به تنهایی قادر به بهبود پساب‌ها نیستند و نیاز به ترکیب آنها با تجهیزات مختلف است. روش‌های استفاده شده برای بهبود پساب‌ها را می‌توان به سه گروه کلی زیر تقسیم کرد:

1. روش‌های فیزیکی: این روش‌ها برای حذف آلاینده‌های معلق با اندازه های بزرگ پساب استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، از فرآیندهای نفوذ انتخابی، رسوب‌گیری، فیلتراسیون و ترشح برای حذف ذرات معلق استفاده می‌شود.

روش تصفیه فیزیکی تاثیری بر شاخص های کیفی ایجاد نمی کنند، به همین دلیل بیشتر به عنوان پیش تصفیه عمل می کنند.

2. روش‌های شیمیایی: این روش تصفیه با اضافه کردن مواد شیمیایی و ایجاد واکنش های شیمیایی به تبدیل یا تخریب آلاینده های درون فاضلاب می پردازند. واحدهای فرآیند شیمیایی تصفیه فاضلاب معمولا همراه با سایر روش های تصفیه پساب مانند واحدهای فیزیکی و بیولوژیک بکار می روند.

3. روش‌های بیولوژیک: در این روش‌ها از میکروارگانیسم‌ها و جانوران آبزی برای تصفیه پساب‌ها استفاده می‌شود. مواد آلاینده و آلی موجود در پساب ها به کمک باکتری های هوازی و بی هوازی تجزیه و مصرف شده و منجر به بهبود شاخص ها می گردند.

طراحی و تولید تجهیزات تصفیه فاضلاب

مواد آلاینده موجود در پساب ها با استفاده از روش های مختلف تصفیه از بین می‌روند. گروه صنعتی آبکو پکیج‌های تصفیه فاضلاب با اندازه و ظرفیت های مختلف را طراحی و تولید می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر، می‌توانید با کارشناسان مجموعه آبکو تماس بگیرید.